Motyw labiryntu w literaturze. Omów zagadnienie na podstawie mitu o Tezeuszu i Ariadnie z Mitologii Jana Parandowskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

                                                                Rafał Olbiński, Labirynt

1. SŁOWO KLUCZOWE – LABIRYNT – CZYM JEST?

Labirynt to tak ukształtowana przestrzeń, taka sieć korytarzy, w której niewtajemniczony gość musi się zgubić. 

Dlatego ów motyw obecny w kulturze od wieków – budzi niepokój. 

Oznacza pewną trudną do rozpoznania zamkniętą przestrzeń, ale też – zawikłane myśli, poplątane sprawy, skomplikowane życie, niepoznawalność rzeczywistości, zagadki… 

Jakie funkcje pełni labirynt w tekstach kultury?

Zwróć uwagę na to, jak czuje się w nim człowiek, co potęguje jego odczucia, czy te skomplikowane drogi zawsze musi przechodzić sam?

 

2. FUNKCJE LABIRYNTU PLUS KONTEKSTY:

 

WIĘZIENIE:

W takiej funkcji występuje motyw labiryntu w jednym z mitów greckich. Wybudowany przez znakomitego budowniczego Dedala dla potwora Minotaura gmach o wielkiej liczbie poplątanych korytarzy był mieszkaniem pół człowieka pół byka, a zarazem miejscem jego odosobnienia. Nawet przybrany ojciec monstrum, król Krety Minos, bał się i wstydził Minotaura, dlatego go więził. Potwór został zrodzony ze związku Pazyfae, żony Minosa i byka zesłanego przez Posejdona (rzucił na kobietę klątwę, w wyniku której zakochała się ona w zwierzęciu)… W końcu zabił go wspierany przez Ariadnę bohater Tezeusz, ratując tym samym ofiary z Aten, które miały być zgodnie ze zwyczajem rzucone na pożarcie potworowi.

 

MIEJSCE ZGUBY:

Śmiałek, który wejdzie do labiryntu, zginie. W dwóch znaczeniach tego słowa – zgubi drogę i będzie zgubiony. Tak miało być z wspomnianym już wcześniej Tezeuszem. Na jego szczęście, zakochała się w nim królewna Ariadna, która dała bohaterowi kłębek nici prowadzący go po trudnych drogach labiryntu. Również w korytarzach Labiryntu pokazanego w „Faraonie” Bolesława Prusa mieli zgubić się i zginąć poszukujący skarbu śmiałkowie… Labirynt strzeżony przez kapłanów, jest złowrogim miejscem, tu popełnia samobójstwo przyjazny faraonowi kapłan Lamentu.

 

ZŁUDNA RZECZYWISTOŚĆ:

Labirynt jest też symbolem ułudy: błądzącemu po zawiłych korytarzach wydaje się, że jest już blisko wyjścia, ale nagle… Wraca w to samo miejsce.

W tym znaczeniu, motyw labiryntu podkreślają w swojej twórczości pisarze dwudziestolecia międzywojennego.

Rzeczywistość staje się trudna do opanowania, jawi się jako niepoznawalna.

Czas i przestrzeń, w myśl konwencji onirycznej, rządzą się tu prawami snu, są niepoznawalne i niemożliwe do opanowania. Tak jest z czasem i przestrzenią w „Sklepach cynamonowych” Schulza, tak jest też z przestrzenią w „Procesie” Kafki. Kamienice w opowiadaniu „Nawiedzenie” ze zbioru „Sklepy cynamonowe” wydają się dobrze znane, a zarazem takie nie są. Trudno odróżnić je od siebie, ba – nie można rozpoznać własnego domu. Nawet, gdy się do niego trafi, nad przestrzenią tylko pozornie łatwo zapanować, faktycznie – pozamykane pokoje wprowadzają nawet gospodarzy w błąd co do ich liczby i przeznaczenia. Nawet we własnej kamienicy nie ma nic pewnego, nawet własny dom kryć może w sobie tajemnice…

Podobnie jest w opowiadaniu tytułowym z tego samego zbioru: pozornie dobrze znana droga do domu – nocą wydaje się chłopcu zupełnie inną, tajemniczą trasą, którą trudno dotrzeć w dobrze znane, oswojone miejsca.

U Schulza w labirynt przemienia się nie nieznana, tajemnicza przestrzeń, obca kryjówka… To układ pokoi w rodzinnej kamienicy czy też układ ulic w rodzinnym mieście, czyli miejsca dobrze znane! To Schulzowskie odkrycie: wszystko kryje tajemnicę, pozornie znana jak własna kieszeń przestrzeń może być labiryntem.

 

Również w „Procesie” Kafki – eksploatowany jest ten aspekt labiryntu – przemiana rzeczywistości, złudzenie. Strychy, na które wędruje Józef K. pozornie są zwykłymi strychami, faktycznie mieszczą w sobie pomieszczenia biurowe, w których łatwo się zagubić zwykłemu śmiertelnikowi, petentowi, jakim jest główny bohater.

 

3. KONTEKST MALARSKI

 

 

                                                                                      Jacek Yerki – Labirynt wiosenny

Zwróć uwagę na łabędzie, które często uznaje się za symbole duszy człowieka.          

 Przybyły z nieba, żeby doświadczać uczuć. Plus na pierwszym planie widzimy kulę, która może nasuwać na myśl po prostu kulę ziemską, nasz świat. W takim razie…

Wszyscy poruszamy się w labiryncie?

 

4. PODSUMOWANIE

Labirynt zatem możemy powiązać z miejscem dla człowieka obcym, wprawiającym w zakłopotanie, podkreślającym poczucie zagubienia i samotności. Miejscem, z  którego trudno się wydostać może być również przestrzeń dobrze nam znana. Pomóc i wskazać właściwą drogę może druga osoba. Pełne krętych korytarzy, czasem trudności jest przecież ludzkie życie. Czasem myślimy, że jesteśmy na dobrej drodze, a jednak nagle zabłądzimy, gdy coś nie wyjdzie… Pojawia się jednak szansa na wyjście z tego, co nas więzi. Poprzez nasz sposób radzenia sobie z problemami, dzięki drugiemu człowiekowi oraz naszemu nastawieniu. Labirynt jest odzwierciedleniem naszej życiowej ścieżki. Przeżywamy podniosłe, uroczyste i przyjemne chwile, ale też często gubimy się przez złe towarzystwo, używki czy na przykład przytłaczającą nas pracę.