Jak realizowany jest w literaturze motyw tańca? Omów zagadnienie na podstawie Wesela Stanisława Wyspiańskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

EGZAMIN USTNY - MATURA 2023 - ZAGADNIENIA

Postanowienia noworoczne?

Jednym z nich jest dzielenie się z Wami materiałami do nowej matury ustnej, która będzie obowiązywała od 2023.

Chciałabym pomóc Wam "rozgryźć" te tematy, dobrać odpowiednie przykłady i argumenty oraz... Zainteresować Was danymi punktami, zachęcić do wyszukiwania informacji, ciekawostek dotyczących tekstów kultury.

Pierwszy temat, któremu przyjrzymy się bliżej:

Jak realizowany jest w literaturze motyw tańca? Omów zagadnienie na podstawie Wesela Stanisława Wyspiańskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

 

Czego od nas chcą? ;)

Jak realizowany jest w literaturze motyw tańca? - w jaki sposób twórcy opisali taniec - czemu on służy w danym tekście kultury - jest ozdobnikiem czy niesie ze sobą szersze znaczenie?

Omów zagadnienie na podstawie Wesela Stanisława Wyspiańskiego - nasz punkt wyjścia! Tej lektury nie możemy pominąć! Mamy tutaj taniec, jako formę zabawy, ale przede wszystkim skupimy się na chocholim tańcu i jego symbolicznym znaczeniu!

uwzględnij również wybrany kontekst - poszukaj realizacji tego tematu w innych tekstach literackich,   a swoją wypowiedź możesz uatrakcyjnić przykładami z muzyki, malarstwa, filmu, historii, kultury itd.

1. KLUCZOWE POJĘCIE – TANIEC

 

Motyw TAŃCA jest efektywny i często w tekstach kultury ma znaczenie symboliczne.

Widzimy bohaterów tańczących samotnie, w parze lub w grupie.

Jest formą zabawy? Nie zawsze!

 

2. JAK TO WYGLĄDA W LEKTURZE?

 

W „Weselu” Wyspiańskiego służy również zabawie i należy to podkreślić.

Do głównej izby co chwila wpadają zmęczone tańcem pary lub pojedynczy weselnicy, słychać dźwięki ludowej kapeli, nogi same rwą się do tańca.

Muzyka łączy się z tańcem, ruchem scenicznym, wydobywając całe rozbawienie weselników w akcie I:

„Jak się ta muzyka miele,

Jak na żarnach, hula, dzwończy,

Niech se huka, stuka, puka

Pląsa, bije, przybasuje”

Jednak… Nie tylko. Staje się także symbolem marazmu.

Tu nie sposób nie wspomnieć o chocholim tańcu!

 

Po roztańczonym i hucznym akcie I zupełny brak muzyki w akcie II. Muzyka za to pojawia się w akcie III – zupełnie inna, to muzyka Chochoła, który gra na patykach senną, leniwą melodię.

 

Co oznacza ta scena?

Chocholi taniec podkreśla niemoc, która ogarnia wszystkich bohaterów dramatu w scenie finałowej. Jest symbolem:

 martwych idei,

zniewolenia polskiego narodu,

 jego bierności,

niezdolności do czynu

 i pogrążenia w zagubieniu.

 

Wiąże się z narodem, który nie może przerwać kołowrotu kolejnych powstań. Zostają zawiedzione nadzieje, uśpienie, bałagan. Somnambuliczny taniec, w którym we śnie, jak zaklęci, kręcą się biesiadnicy uczty. Na początku postacie są zamarłe, później tańczące i zapominają o idei, która przywiodła je do bronowickiej chaty. Scena wyraża tragizm polskiej historii. 

Jesteśmy w błędnym kole. Powtarzamy wciąż te same błędy. Co najgorsze: ludzie nie potrafią ze sobą współpracować, „tańczyć”. Inteligenci żyją w świecie marzeń, snów, a chłopom brakuje mądrego przywództwa. 

Oprócz znaczenia negatywnego, czyli to, co wiąże się ze stagnacją, sennością, brakiem woli walki, biernością, postać Chochoła można też interpretować jako zapowiedź odrodzenia przyszłego państwa polskiego. Tak, jak zabezpieczony chochołem krzak róży.           

Zakwitnie w odpowiednim momencie i do głosu dojdą najbardziej żywotne siły, które gdzieś głęboko drzemią w narodzie.

 

 

 Z CZYM ZESTAWIĆ?

- motyw tańca był popularny w średniowieczu i baroku, a łączono go ze… Śmiercią!

Danse macabre, czyli taniec, w którym zrównane zostały wszystkie stany, bez względu na majątek czy urzędy. Śmierć decyduje, kiedy kogo zaprosi do swojego korowodu.

Teksty: „Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią”, a także „Wywiad” Mirona Białoszewskiego, czyli XX-wieczna wersja „Rozmowy…”. Cechą wspólną tych utworów jest sposób prezentowania śmierci: jest ona pewna siebie, wesoła, energiczna, a jej rozmówcy są niepewni i onieśmieleni.

 

- taniec może też być formą uwodzenia!

Nie brakuje przykładów literackich!

Biblijna Salome, córka Herodiady – zyskała przychylność władcy, tańcząc przed nim.

Otrzymała dzięki temu… 

Głowę Jana Chrzciciela. Postać chętnie przedstawiali twórcy przełomu XIX i XX wieku. 

Stała się symbolem femme fatale!

                                                       MAURYCY GOTTLIEB, "Salome" 1879

 W „Moralności pani Dulskiej” erotycznie tańcząca Hesia zachęca do tańca siostrę Melę i brata Zbyszka.

 

- kroki można też mylić i pogubić się w tańcu, a wtedy to partner taneczny góruje. Taniec może być też symbolem zniewolenia. W „tangu” Mrożka, w końcowej scenie, Edek (zwycięski cham) tańczy z wujem Eugeniuszem tango „La Cumparsita” – to symbol zwycięstwa Edka nad całą rodziną i… Władzy motłochu nad inteligencją.

 

- obraz „Melancholia” Jacka Malczewskiego

Mamy dynamiczne błędne koło. Nie znajdziemy w tym obrazie rekwizytów patriotycznych, przez co wydźwięk staje się uniwersalny.

Melancholia, uosobiona  w kobiecie, nie bierze udziału w akcji: postać w czerni stoi pod oknem na wpół otwartym, wpatrzona w przestrzeń, której na obrazie nie widać dokładnie. Czy to właśnie ona powoduje stan niemocy, czy też jest tylko tej niemocy upostaciowaniem?

Rozpacz, smutek, hańba narodowa, przekleństwo, wyrok losu, tragizm skazanych na ciągłe wirowanie w patriotycznym uniesieniu… To stereotypy określeń polskiego losu, wywołane niejasną wizją malarską.

 

PODSUMOWANIE

Taniec wyraża różne uczucia – miłość, namiętność, nienawiść, zagubienie, władzę, smutek… Towarzyszy człowiekowi od zawsze. Ucieleśnia odwieczną energię. Olbrzymia rozmaitość tańców świadczy o popularności tej formy i uniwersalności. W tekstach kultury może jednak nieść ze sobą dodatkowe znaczenie i być odzwierciedleniem naszych działań. Chaotyczne ruchy świadczą o zagubieniu, marazmie, melancholii a pewnie poprowadzone tango jest równoznaczne z przejęciem przez kogoś władzy…